Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (6)

/2 Reacties/in , , , , /door

Een beeld dat voor mij de huidige werkelijkheid weergeeft, is een storm waarin we wereldwijd terecht zijn gekomen terwijl we, op de golven van deze storm, in zeer verschillende bootjes zitten. Soms in elkaars buurt navigerend en soms op afstand, niet alleen fysiek, maar ook mentaal en emotioneel ver van elkaar verwijderd.

Verschillen scherper

Het is zo oud als de mensheid dat we in totaal verschillende vaartuigen door het leven navigeren. Als er niet veel onzekerheid is, vallen onderlinge verschillen minder op. Nu corona echter een rol speelt in ieders leven, worden de verschillende reacties scherper. Juist in onzekere tijden reageert ieder mens vanuit zijn/haar eigen, unieke innerlijke wereld.

Verandering

In de eerste weken na 16 maart leek er veel solidariteit en verbinding te zijn. Sommigen zagen zelfs al tekenen van een ‘nieuw tijdperk’. Iedereen was vriendelijk en voorkomend, op straat, in winkels, in de natuur. Er werd spontaan gegroet. Even leek het of we in hetzelfde schuitje zaten. Steeds duidelijker wordt echter hoe verschillend onze schuitjes zijn. Nog steeds is er vriendelijkheid, maar er lijkt toch iets veranderd. In een winkel ben ik luid toegesproken, omdat ik even onachtzaam was op de afstand van 1,5 meter. Ik erger me aan mensen die op een smal fietspad stug met zijn tweeën naast elkaar door peddelen. Het zwerfafval in de natuur neemt weer toe. De berg van verschillende en strijdende meningen in de (social) media blijft alsmaar groeien. Het leidt tot een onderlinge afstand die verder reikt dan 1,5 meter.

Verdeling

Nu wordt merkbaar dat – na solidariteit en verbinding – verdeling ook een effect is van het virus. Iemand die al maanden vast zit in Brazilië, vertelde me deze week dat door het beleid van de president van dat land hele gezinnen en families uit elkaar worden gedreven in aanhangers en critici van dat beleid. Misschien niet zo heftig als in Brazilië, ook in ons land is iets dergelijks aan de gang. In mijn eigen omgeving ben ik geconfronteerd met verschillende opvattingen die je rekkelijk of precies kunt noemen. Deze verschillen leiden tot afstand, pijnlijker en groter dan 1,5 meter.

Betrokkenheid en afstand

In mijn vakgebied coaching speelt altijd het thema van ‘betrokkenheid en afstand’. Wil zich een werkzame coachrelatie kunnen ontwikkelen, dan is het van belang dat een coach betrokkenheid voelt bij de coachee, maar ook afstand kan nemen van hem/haar. Zo’n innerlijke houding vergt – zeg ik uit eigen ervaring – oefening. Het is een houding die de ruimte biedt om de kwaliteit van de relatie te ervaren en te onderzoeken.

Als velen zo sterk verlangen naar afschaffing van de afstand, waar verlangen we dan precies naar? Is fysiek aanraken synoniem met echte nabijheid, met intimiteit? Dat denk ik niet. In fysiek aanraken in het sociale domein zitten veel automatismen, zoals dat typisch Nederlandse ritueel van driemaal zoenen bij verwelkoming en afscheid. Fysiek aanraken zonder echte betrokkenheid voelt leeg, is betekenisloos. Als er ook sprake is van mentale en emotionele nabijheid is dat totaal anders. En laat nu juist dit type nabijheid momenteel bemoeilijkt worden door de ervaringen die ik hierboven aangeef.

Nieuw perspectief

Contact op afstand vertraagt en maakt bewuster, ook van automatismen waarin we soms verzeild zijn geraakt. Mogelijk biedt afstand de ruimte om relaties opnieuw te definiëren, om jezelf ruimte te geven, om de ander te ontmoeten in bewuste aandacht, om te ervaren of en in welke mate je je betrokken voelt.

Hierna drie tips voor inspiratie en onderzoek.

 

Tip: Nabijheid in een wereld van afstand

Een inspiratiefilmpje over nabijheid in een wereld van afstand, over het herscheppen van relaties.

 

Tip: Innerlijke houding

In aflevering 5 van deze serie schreef ik dat het enige wat je kunt bepalen in een overmacht-situatie als deze, je innerlijke houding is. Waar ik op sommige dagen veel aan heb voor mijn innerlijke houding, is het platform 30NOW. Zij bieden elke ochtend om 10 uur een begeleide meditatie en elke avond om 20 uur een lezing met steeds een andere begeleider en een ander thema. Omgaan met een kritische geest en leven met je innerlijke criticus waren voor mij waardevolle thema’s. En elke dag is er een nieuwe keuze!

 

Tip: Gedachtenvirus

Gevoelens van afstand(elijkheid) kunnen OK zijn en ze kunnen je last geven. Dat laatste merk je aan een onprettig gevoel. Bijvoorbeeld verharding, boosheid, irritatie, verdriet, opstandigheid, de drift om anderen te willen overtuigen, enzovoort. Als je in zo’n cirkel terecht komt, is mijn tip om deze gevoelens niet weg te werken (of uit te leven), maar om eerst de onderliggende gedachten te onderzoeken. Praktische tips hoe je een gedachtenvirus kunt onderzoeken, vind je in aflevering 4 van deze serie.

 

Gratis Zoom-sessie

En nog steeds geldt mijn aanbod van een gratis Zoom sessie voor wie het in de corona-situatie even niet meer ziet zitten.

 

 

 

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (4)

/in , , /door

In de eerste aflevering van deze serie op 23 maart signaleerde ik een virus dat minder bekend is dan het COVID 19-virus, maar dat ook erg gevaarlijk kan zijn. Het gaat om het gedachtevirus dat zich in vele variëteiten voordoet. “Gedachten kunnen je emoties aansteken waardoor je mentale fitheid wordt ondermijnd”, schreef ik op 23 maart. In deze aflevering ga ik in op een behandeling die je jezelf kunt geven, als je merkt dat een gedachtevirus je te pakken neemt.

Niet-weten

De ‘mind’, dat wil zeggen een activiteit van het brein, is perfect toegerust voor denken in oorzaak en gevolg, voor denken in verleden en in toekomst, voor begrijpen en beheersen. Waar de mind totaal niet tegen kan, is ‘niet weten’. En laat nu uitgerekend ‘niet weten’ aan de orde zijn met het COVID 19-virus. We hebben te maken met een ongekende en onbekende werkelijkheid van een onzekere duur en uitkomst. Een zeer vruchtbare voedingsbodem voor het gedachtevirus!

Behandeling

In de vorige aflevering staan voorbereidende stappen om gedachten die  je mentale en emotionele fitheid aantasten, te signaleren en noteren. Het gaat om twee typen gedachten:

  • Gedachten die je aanzetten tot strijd met het grotere geheel in de werkelijkheid.
  • Gedachten die je aanzetten tot strijd met iemand uit je eigen, directe omgeving.

Ben je er – met behulp van de voorbereidende stappen uit de vorige aflevering – in geslaagd om deze gedachten op papier te zetten? Dan kun je nu verder gaan door van je lijst(je) één gedachte te kiezen die jou het meest dwars zit,  je (meest) stressvolle gedachte.

Voorbeelden:

-Als ik in strijd leef met het grotere geheel, is mijn stressvolle gedachte: ‘Het Corona-virus moet verdwijnen’,  ‘De huidige aanpak werkt niet’, ‘Het virus brengt mij in gevaar’, enzovoort.

-Als ik in strijd leef met iemand in mijn directe omgeving, is mijn stressvolle gedachte : ‘Hij zou niet zo hard moeten praten’, ‘Ze geeft me geen ruimte’, ‘Ze luisteren niet’, enzovoort.

Wat zijn jouw gedachten? Kies er om te beginnen een uit die het meest stressvol voelt.

Aan het werk

Ga dan als volgt te werk:

  • Je downloadt een schriftelijke meditatie.
  • Zorg dat je (ongeveer) een half uur ongestoord voor jezelf hebt.
  • Zorg voor pen en papier. Schrijven leidt tot vertraging, je komt letterlijk tot stilstand.
  • Zoek met pen en het gedownloade werkblad een rustig plekje op.
  • Ga zitten in een meditatieve houding (kan gewoon zittend op een stoel).
  • Sluit je ogen.
  • Ervaar het vervelende gevoel dat hoort bij de gedachte. Het hoeft niet te worden opgelost of weggewerkt. En ook niet vervangen door een ‘positieve’ gedachte.
  • Neem de tijd om elke vraag (1 tot en met 4) te beantwoorden. Beantwoord de vragen met gesloten ogen. Noteer daarna de antwoorden die zijn opgekomen.
  • Leef je voor elke vraag opnieuw in de situatie in, ervaar het gevoel en de gedachte. Dan ontstaan jouw antwoorden als vanzelf.
  • Schrijf ze vervolgens op.
  • Na de vier vragen ga je verder met de omkeringen. Volg daarbij de instructies op het werkblad.
  • Doe dit alles in een rustig tempo.
  • Dit is meditatie en geen hersengymnastiek.

Als je deze oefening doet, kan je mind gaan protesteren. De mind wil weten wat de oefening inhoudt, welk resultaat het gaat opleveren en vooral wanneer. Kortom, ook hier zal de mind willen begrijpen en beheersen. De mind gaat protesteren tegen ‘niet weten’. Belangrijk is dat jij het alleen maar signaleert en rustig verder gaat met de vragen.

Vragen? Laat me weten.

Tips

Nog een keer de wandeltip die in de vorige aflevering stond. Luister nog eens naar de instructie van Byron Katie en wat zij aan het eind van het filmpje zegt over ’the don’t know mind’, een mind die open is, in staat tot luisteren en het geven van respons (wat iets anders is dan reageren).

Een tip voor ouders met kinderen van (ongeveer) 4-12 jaar. Tenminste als je eraan toe bent om je open te stellen voor praktische opdrachten, oefeningen en tips. Leer- en Veerkracht, een prachtige organisatie geleid door Rinka van Zundert, heeft een thuispakket ontwikkeld met leuke en positieve werkvormen. Mooi materiaal waarmee je thuis aan de sterke kanten en kwaliteiten van je kind – en niet te vergeten van jezelf – kunt werken. Sommige oefeningen zijn ook geschikt voor oudere kinderen. Je vindt hier de link waarmee je het gratis thuispakket kunt downloaden.

 

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (1) 23 maart 2020

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (2) 30 maart 2020

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (3) 1 april 2020

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (5) 22 april 2020

Aanbod van gratis Zoom sessie

Veiligheid en effectiviteit van coaching via Zoom

 

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (3)

/in , , /door

Afgelopen dagen kreeg ik onder andere deze reactie: “Margreet, wat een prachtige columns maak je! Dat je deze gekke tijd zo goed in woorden weet te vatten en adviezen kunt geven en dan dus als mens/vakvrouw zo snel kunt omschakelen/meebewegen. Chapeau!” Een lief compliment en ik worstel net als iedereen.

Een van mijn inspiratiebronnen, de Amerikaanse psychiater en schrijver Irvin Yalom, heeft in november 2019 zijn vrouw verloren. Over haar ziekteproces en overlijden heeft hij, deels nog samen met haar, zojuist een nieuw boek afgerond. De werktitel is ‘A Matter of Death and Life’. Het zal binnenkort verschijnen.  Zijn afgelopen maanden zijn gekenmerkt door donkerte, diepe rouw en “obsessional thinking”. Hij noemt dat “a remarkable education for a therapist”. En zo is het precies. Mijn eigen gedachten en gevoelens in deze tijd leveren dagelijks werk op en vormen voor mij als coach onderricht waar geen cursus tegenop kan.

In deze derde aflevering deel ik weer een deel van mijn eigen oefenpraktijk, bestaande uit een principe, oefeningen en een tip. Ze sluiten aan op de eerste aflevering in deze serie.

Principe 3: De realiteit is!

‘Het is wat het is.’ Iedereen heeft deze uitspraak wel eens gehoord of gezegd. Klinkt simpel en dit principe volledig leven is een ware kunst. Natuurlijk niet als de realiteit aangenaam is. Dan is het een koud kunstje. In de huidige werkelijkheid, wordt het levenskunst. Hoe kun je dit principe oefenen? Door allereerst jezelf gewaar te zijn, zodra je met je gedachten strijdt tegen de realiteit. Een vervelend gevoel is een signaal van die strijd.

Oefening

Als je je vervelend voelt:

  • Zorg dat je (ongeveer) een half uur ongestoord voor jezelf hebt.
  • Pak pen en papier. Schrijven leidt tot vertraging, je komt letterlijk tot stilstand.
  • Zoek met pen en papier een rustig plekje op.
  • Sluit je ogen.
  • Ervaar het vervelende gevoel. Het hoeft niet te worden opgelost of weggewerkt.
  • Spoor de stressvolle gedachte(n) op die jou aanzetten tot strijd met de werkelijkheid. Als je een meditatieve houding hebt (kan gewoon zittend op een stoel), komen die gedachten vanzelf op en misschien bestormen ze je wel.
    Bijvoorbeeld: …… is te zwaar; ….. is te moeilijk;  ….. duurt te lang, enzovoort.
  • Noteer elke stressvolle gedachte.
  • Maak een lijst(je) van de stressvolle gedachten die in je zijn opgekomen. Bewaar dit lijstje.
  • Wordt vervolgd in de volgende aflevering!

En nog een oefening

Stoor je je aan een ander? Voel je (af en toe) irritatie over iemand in jouw omgeving? Ook dat is een vorm van strijd met de realiteit. Het vervelende gevoel lijkt te worden opgewekt door die ander, maar is dat wel zo? Een gevoel van ergernis of irritatie over een ander is een signaal om eerst zelf aan het werk te gaan, voordat je in een automatische reactie schiet.

Als je je vervelend voelt door een ander:

  • Zorg dat je (ongeveer) een half uur ongestoord voor jezelf hebt.
  • Pak pen en papier. Schrijven leidt tot vertraging, je komt letterlijk tot stilstand.
  • Zoek met pen en papier een rustig plekje op.
  • Sluit je ogen.
  • Ervaar het vervelende gevoel. Het hoeft niet te worden opgelost of weggewerkt.
  • Spoor de stressvolle oordelen over de ander op. Als je een meditatieve houding hebt (kan gewoon zittend op een stoel), komen die oordelen vanzelf op en misschien bestormen ze je wel.
    Bijvoorbeeld: Hij zou niet continu stomme filmpjes moeten sturen; ze zeurt; ze houden helemaal geen rekening met mij, enzovoort.
  • Noteer elk oordeel, zonder jezelf van onaardigheid of een andere slechte eigenschap te betichten.
  • Maak een lijst(je) van de oordelen die in je zijn opgekomen. Houd het lijstje voor jezelf en bewaar het.
  • Wordt vervolgd in de volgende aflevering!

Wandeltip

De tip is om gedurende (ongeveer) 30 minuten alleen en in stilte te wandelen. Dit past precies in de huidige situatie! Je kunt de wandeling overal doen: in de stad, een park of bos en zelfs in rondjes door je huis. De omgeving hoeft niet per se ‘mooi’ te zijn. Houd je wel aan de vereiste afstand!

Deze dagelijkse wandeling (Morning Walk) leerde ik in 2007 kennen tijdens  mijn allereerste 9-daagse School for The Work of Byron Katie. Lange tijd deed ik de wandeling dagelijks, daarna af en toe, vooral als ik last had van een ‘druk hoofd’. In deze onzekere tijden doe ik de wandeling weer zoveel mogelijk dagelijks. Het is een oefening in gewaar zijn, essentieel voor mentale en emotionele fitheid. Luister hier naar de instructie die Byron Katie geeft.

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (1) 23 maart 2020

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (2) 30 maart 2020

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (4) 9 april 2020

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (5) 22 april 2020

Veiligheid en effectiviteit van coaching via Zoom

Aanbod gratis sessie via Zoom

 

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (2)

/in , , /door

We zijn allemaal bezig ons aan te passen aan een ongewone werkelijkheid. En niettegenstaande positieve verhalen over nieuwe mogelijkheden en kansen, het valt soms niet mee…

Verschillende reacties

Ieder mens (ook binnen je eigen kring) reageert momenteel anders. In stress schieten we onze eigen ‘snelweg’ op, aangelegd vanuit oude persoonlijke patronen. Het is de kunst om deze te (h)erkennen, er bij stil te staan, je af te vragen wat deze reactie betekent voor je welbevinden. Ik ging afgelopen weken keihard aan het werk. Mijn overlevingsstrategie, totdat ik voelde: als ik zo doorga, ben ik straks zonder coronavirus al gevloerd.

In de eerste golf van reacties zag je ontkenning (“het valt wel mee, het is vooral een mediahype”), rationalisering (“een gewone griep maakt meer slachtoffers”), beschuldigingen (“het komt door XYZ”), relativering (“mijn ziekte X was erger dan dit”), moralisering (“de dood hoort bij het leven”), positivisme (“de lente is begonnen”), twijfel (“hoe lang gaat dit duren”), humor (plaatjes, liedjes, filmpjes), afleidingen (spelletjes, raadsels), een zoektocht naar schoonheid (allerlei kunstuitingen) en ga zo maar door.

Wat al die verschillende reacties met elkaar gemeen hebben, is dat ze onzekerheid en angst proberen te bezweren. In de kern gaat het om reflexen als vechten/verdedigen, vluchten/vermijden, verstijven/verkrampen.

Als je je eigen onderliggende thema’s herkent waaruit je reactie voortkomt, kan deze crisis je meer leren over jezelf en tot transformatie leiden. Bruikbare tips hoe om te gaan met verschillende reflexen in tijden van thuis werken vind je hier.

 

Het leven en andere gevaarlijke situaties

“Van al het bestaande hebben wij sommige dingen in onze macht. Andere niet.”

Dit zijn de eerste woorden uit het Handboekje van Epictetus (2e – 1e eeuw voor Christus). Hij noemt vervolgens een aantal dingen die niet in onze macht liggen. We hebben geen controle over ons bezit, onze reputatie, baan, ouders, vrienden, collega’s, bazen, het weer, de economie, het verleden, de toekomst. En ook niet over ons lichaam en zelfs niet over onze gedachten.

Het lijkt erop dat we door deze extreme omstandigheden de controle verliezen. Maar is het niet realistischer te erkennen dat we nooit controle hebben en alleen maar een idee van controle, een illusie? Hooguit hebben we een klein beetje invloed en vaak ook dat niet. Natuurlijk kun je je gezondheid positief beïnvloeden door gezond te eten, te bewegen en voldoende ontspanning en rust te nemen. Maar uiteindelijk is ons lichaam kwetsbaar, broos en zal het ondanks alle goede zorgen sterven.

 

Herhalen, medicijn tegen vergeetachtigheid

Het goede nieuws is dat je kunt werken aan mentale en emotionele fitheid. In de vorige aflevering reikte ik daarvoor een aantal principes en tips aan. Er kwamen veel reacties op. “Niet nieuw, eigenlijk weet ik dit wel, wel goed om mezelf eraan te herinneren”, zo luidden de reacties. Wij mensen zijn ‘vergeetachtige dieren’ en ook dat vergeten we weer snel. Daarom is herhaling, dagelijkse oefening nodig. Lees daarom nog eens (en nog eens) de vorige aflevering. Zet een of meer principes en tips om in een dagelijkse praktijk voor jezelf. Inzichten zijn mooi en blijven theoretisch als er geen handelen uit voortkomt.

In de volgende aflevering meer principes en tips!

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (1) 23 maart 2020

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (3) 1 april 2020

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (4) 9 april 2020

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (5) 22 april 2020

Veiligheid en effectiviteit van coaching via Zoom

Aanbod gratis sessie via Zoom

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (1)

/14 Reacties/in , , /door

Het RIVM vertelt dagelijks hoe we onszelf en anderen zo goed mogelijk fysiek kunnen beschermen. Deze blog gaat over een ander essentieel aspect van onze gezondheid: hoe houden we ons in deze onzekere tijden mentaal en emotioneel fit? Wie aanpassend vermogen en veerkracht ontwikkelt, komt relatief goed door een crisis. Hoe doe je dat, nu de realiteit zo totaal anders is dan we gewend zijn?

In deze blog een aantal principes en oefeningen waarmee je een ander wijd verbreid virus te lijf kunt gaan: het gedachtenvirus. En een aantal praktische tips om fit te blijven.

Het gedachtenvirus

Gedachten zijn het virus dat emoties aansteekt waardoor je mentale fitheid wordt ondermijnd. In deze onzekere tijden waarin we al heel veel ‘moeten’,  ga ik je niet vertellen dat je ook nog iets ‘moet’ met je gedachten. Dat werkt niet. Over je gedachten heb je net zo weinig controle als over een virus. Ze komen, blijven een tijd(je) hangen, dan verdwijnen ze om later gewoon weer op te duiken. De komende tijd zal ik hierover blogs met tips schrijven. Maar nu eerst twee belangrijke principes.

Principe 1: de drie zaken

Er zijn op de wereld slechts drie verschillende zaken: de zaak van het grotere geheel (zo je wilt God, het leven, de natuur, het Corona-virus, de samenleving, het RIVM, het kabinet etc.), de zaak van de ander (de zondagse strandwandelaar,  je partner, je collega etc.) en jouw zaak. Zodra je met je gedachten in een zaak zit die niet van jou is, voel je je vervelend. Bijvoorbeeld machteloos, verdrietig, geïrriteerd, boos, bang enzovoort.

Oefening

Als je je vervelend voelt:

  • stel je aan jezelf de vraag: “In wiens zaak zit ik nu?” De kans is groot dat je met je gedachten in de zaak van het grotere geheel zit of in de zaak van een ander.
  • breng jezelf vervolgens terug naar jouw zaak: wat is op dit moment jouw zaak? Wat ligt binnen jouw cirkel van invloed? Wat heb je hierin te doen of juist te laten?

Principe 2: de drie tijden

Er zijn op de wereld slechts drie verschillende tijden: het verleden, het heden en de toekomst. Zodra je met je gedachten in het verleden of in de toekomst zit, voel je je vervelend. Dan ontstaan er verhalen of is er gepieker. “Op maandagavond ging ik altijd lekker sporten, wat jammer dat dit nu niet kan”, “In april gaat onze reis niet door terwijl ik zo aan vakantie toe was” of “Voor de zomer moet dit afgelopen zijn anders ….”, “Hoe moet het met ….?” enzovoort. Zodra je met je gedachten in het verleden of de toekomst zit, voel je je vervelend. Bijvoorbeeld teleurgesteld, gefrustreerd, bang, gestresseerd enzovoort.

Oefening

Als je je vervelend voelt:

  • stel je aan jezelf de vraag: “In welke tijd zit ik nu?” De kans is groot dat je met je gedachten in het verleden of in de toekomst zit.
  • breng jezelf vervolgens terug naar het huidige moment. Ben je op dit moment OK?  Als je alleen naar het huidige moment kijkt, is dat vermoedelijk vriendelijker dan je gedachten.

Praktische tips

Tot slot enkele praktische tips om mentale fitheid te ontwikkelen.

  • Breng (vaste) structuur aan in je dag.
  • Breng je nieuwsconsumptie terug tot 2 vaste momenten per dag (of nog minder).
  • Zorg voor fysieke beweging.
  • Maak elke dag verbinding met anderen op een toegestane manier.
  • Wees behulpzaam voor anderen op een manier die bij jou past.
  • Als je eraan moet wennen om met elkaar lang onder 1 dak binnen te blijven, organiseer dan elke dag ruimte (fysieke plek, tijd) voor jezelf. Geef ruimte aan de ander(en) om dat ook te doen.
  • Wees je bewust van je reflex onder stress: vechten/verdedigen, vluchten/vermijden, verstijven/verkrampen of (overmatig) verstandelijk redeneren. Deze reflex zegt niets over de huidige situatie, maar alles over jou.

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (2) 30 maart 2020

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (3) 1 april 2020

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (4) 9 april 2020

Mentaal en emotioneel fit in onzekere tijden (5) 22 april 2020

Veiligheid en effectiviteit van coaching via Zoom

Aanbod gratis sessie via Zoom

 

Van vastzitten naar losmaken

/2 Reacties/in , , , , /door

In de afgelopen weken, toen ik aan het schrijven was aan deze aflevering van mijn blogserie ‘Gemoedsrust in ‘gewonigheid’’, werkte ik met een aantal mensen samen die stuk voor stuk zeiden dat ze vast zaten in ‘oud’ gedrag en daardoor geen gemoedsrust hadden. En toen kreeg ik zelf ook te maken met ‘oud’ gedrag en verstoring van mijn gemoedsrust. Daarom in deze aflevering aandacht voor vastzitten in ‘oud’ gedrag en hoe daar losser in te worden.

Hittemoment

Mijn ‘oude’ gedrag stak de kop op tijdens een projectoverleg. Vol enthousiasme had ik aan bepaalde zaken gewerkt en ik verwachtte een soortgelijke instelling van de anderen. Die reageerden echter niet of nauwelijks, ze leken vooral afwachtend. Ik voelde mijn lichaamstemperatuur stijgen. Gevoelens van teleurstelling en ergernis kwamen op. Zo’n ervaring noem ik een hittemoment. Tijdens het overleg scande ik snel voor mezelf een aantal mogelijkheden, zoals er tegenin gaan of afhaken. Het werd innerlijk afhaken. Met een gedachte als “Ze zoeken het maar uit”. Na het overleg kwam er nog een bekende reactie voorbij, namelijk achteraf contact zoeken met anderen en dan natuurlijk alleen medestanders. Die mogelijkheid heb ik met een glimlach aan me voorbij laten gaan.

Reflexen belemmeren

Afhaken en het zoeken van medestanders zijn populaire reacties van verzet. Afhaken zit in de categorie vluchten/vermijden, medestanders zoeken valt onder vechten/verdedigen. Dan heb je ook nog verstijven/verkrampen of verstandelijk wegredeneren. Herken je dat deze reflexen niet écht werken? De functie ervan is om het onprettige gevoel weg te nemen dat de aanleiding teweeg brengt. In mijn geval hielpen de reflexen mij om mijn teleurstelling niet te voelen en weg te blijven van een gevoel van verdriet dat daaronder ligt. Reflexen zijn dus niet nutteloos, maar ze beperken je enorm in het zien en toepassen van ruimere mogelijkheden.

Reflexen als vertrekpunt

Een aanleiding van buiten (in mijn geval reacties die ik niet had verwacht) zet een reflex aan. Een aanleiding kies je niet, die doet zich vanzelf voor. Vervolgens heb je wel een keuze hoe daarmee om te gaan. Klinkt eenvoudig en dat is het niet! Een reflex-reactie gaat namelijk supersnel in een netwerk van allerlei gedachten die in de kern neerkomen op: “ik zie het zó en dat is beter dan hoe jij het ziet”. Vasthouden aan verwachtingen die vervolgens niet blijken te kloppen met de realiteit, is ook een perfecte vastzetter. Hoe kom je dan losser van je automatische reflex?

Flexibel en onafhankelijk

Al eerder heb ik in deze serie inspiratie gedeeld uit de stoïcijnse filosofie. Volgens deze benadering is gemoedsrust het gevolg van mentale flexibiliteit en emotionele onafhankelijkheid. Mentale flexibiliteit ontwikkel je door je gedachten te onderzoeken en dan ontdek je dat er altijd andere zienswijzen mogelijk zijn dan die van jezelf. Emotionele onafhankelijkheid klinkt misschien kil. Dat is het echter niet. Er wordt mee bedoeld dat je niet in de greep raakt van een aanleiding en een automatische reflex-reactie. En dat je je ook niet gevoelsmatig afhankelijk maakt van wat andere mensen (van je) denken of van wat ze wel of niet doen.

Oefenen met geduld

Het begint ermee om je eigen gevoeligheid goed te kennen en te herkennen als die zich voordoet (in mijn geval doelgerichtheid en enthousiasme die op gespannen voet staan met een meer afwachtende en onderzoekende instelling). De stap na de herkenning en erkenning is het verduren van het onprettige gevoel (teleurstelling, verdriet). Onderstaande oefening is behulpzaam bij het ontwikkelen van emotionele onafhankelijkheid. Het is geen ‘quick fix’. Een snelle oplossing bestaat soms voor een auto of een ander ding, maar nooit voor menselijk gedrag. Door geregeld te oefenen gaat het wel effect sorteren. Mentale flexibiliteit, daar ga ik volgende keer over schrijven.

Lees verder in de volgende afleveringen:

  • Emoties als signaal
  • Er is altijd een keuze
  • Hoe houd je jezelf helder?
  • Van lijden naar leiden.

Al gepubliceerd:

Iets anders dan ‘fijne feestdagen’- 13 december 2017

Een ‘imperfecte’ realiteit – 30 december 2017

Van bestrijden naar waarnemen – 28 januari 2018

Wat ligt in je macht?  – 28 februari 2018

 

Oefening

Zoek een rustige plek op waar je niet gestoord wordt. Breng je aandacht naar binnen. Ervaar een recent  hittemoment dat jij hebt meegemaakt.

Ken jezelf:

  • Wat was voor jou belangrijk in die situatie?
  • Wat zijn je waarden en overtuigingen die daaronder liggen?
  • Waar botsten die mee?

Herken je gevoeligheid:

  • Wat was je fysieke reactie? Bijvoorbeeld lichaamstemperatuur, ademhaling, spierspanning, buikgevoel, borstgevoel, druk hoofd.
  • Welke emoties kwamen op?
  • Wat was je reflex-reactie? Bijvoorbeeld vechten/verdedigen, vluchten/vermijden, verstijven/verkrampen of verstandelijk wegredeneren.

Erken je gevoeligheid:

  • Wat was precies de aanleiding die je gevoeligheid prikkelde?
  • Was het iets wat iemand zei?
  • Of was het iets wat iemand deed?
  • Herken je die gevoeligheid ook in andere situaties?
  • Kun je je gevoeligheid bondig onder woorden brengen? Bijvoorbeeld: “Ik ben iemand die enthousiast, doelgericht en hard kan werken. In mijn enthousiasme heb ik dan weinig of geen begrip voor mensen die er anders in zitten. ”

Verduur het onprettige gevoel:

  • Ervaar op de rustige plek waar je nu bent, het onprettige gevoel dat bij je hittemoment hoort.
  • Hoe is het om dit onprettige gevoel nu niet weg te werken?
  • Hoe is het om dit gevoel nu gewoon toe te laten?
  • Kun je ervaren dat het dan toch als vanzelf verdwijnt?

Concrete en haalbare stap:

  • Wat is in dit hittemoment voor jou een concrete en haalbare stap om voorbij je reflex te komen?
  • Is jouw eerste stap iets fysieks? Bijvoorbeeld: opstaan en even bewegen, bewust adem halen, een glaasje water halen, letterlijk even op je handen gaan zitten, een voorwerp vastpakken e.d.
  • Is jouw eerste (of volgende) stap iets mentaals? Bijvoorbeeld: tot 10 tellen, even helemaal niets doen, je realiseren dat je een gedachte gelooft die niet klopt met de realiteit.

 

 

 

Van bestrijden naar waarnemen

/1 Reactie/in , , , , , /door

Dit is de tweede aflevering van een serie over “Gemoedsrust in ‘gewonigheid’”. Een introductie op dit thema vind je in mijn blog van 13 december 2017 ‘Iets anders dan fijne feestdagen’. In de aflevering van 30 december 2017 heb ik een oefening aangereikt voor als je je verzet tegen de realiteit. In deze aflevering ga ik in op een alternatief voor dit verzet: een houding van bewuste waarneming. Een totaal andere houding die een wereld van verschil maakt.

Herken je het volgende? Dat je (soms of vaak) in gedachten strijdt met wat er gebeurt (“dit had niet mogen gebeuren”), strijd voert met je omgeving (“hij/zij zou anders moeten zijn of doen”) of de strijd aangaat met jezelf (“ik zou anders moeten zijn dan ik nu ben”).

Oplossen is niet de oplossing

Een populaire reactie in dergelijke situaties is een verandering of verbetering willen realiseren. Simpel gezegd: ik ervaar een probleem en daar wil ik vanaf. Deze houding komt voort uit een ‘fixing mind’. Een van mijn klanten heeft hiervoor de toepasselijke term ‘Willem Bever-mind’ bedacht. Het zijn gedachten die er op gericht zijn om iets op te lossen of weg te werken.  Een prachtig instrument van de menselijke geest dat in praktische en materiële situaties geweldig werk verricht. In veel werkzaamheden wordt een beroep op deze kwaliteit gedaan. Denk bijvoorbeeld aan IT’ers, architecten, ingenieurs of chirurgen.

Omdat de fixing mind zo’n waardevol en krachtig instrument is, denken veel mensen dat dit het enige instrument is om problemen op te lossen. En dat is niet waar! De fixing mind is zelfs een groot obstakel in situaties zoals beschreven in de eerste alinea. Een mooie uitspraak die dat illustreert, is: “Waar teveel wil is, is de weg zoek.” Maar wat helpt dan wel? Een andere houding!

Ingrediënten voor andere houding

Wat die andere houding is, is moeilijk onder woorden te brengen. Het gaat om met aandacht aanwezig zijn zonder iets te willen oplossen. Een houding die voortkomt uit een ‘presencing mind’. Maar hoe doe je dat? Daarvoor is geen kant-en-klaar recept. De ingrediënten zijn wel bekend. Hoe je daarmee voor jezelf een werkzaam recept maakt, is voor ieder mens anders. Jouw recept ontdek je door regelmatige oefening. De eerste stap is signaleren dat je schiet in de fixing mind, daar vervolgens niet in doorgaan en dan een of meer van de volgende ingrediënten toepassen:

  • Bewust adem halen (in door je neus, uit door je mond)
  • In stilte zijn
  • Mediteren
  • Bewegen (niet prestatiegericht)
  • In de natuur zijn
  • Afwisselend bewuste aandacht voor een van je zintuigen (kijken, horen, voelen, proeven, ruiken)

Emoties ontstaan in je hoofd

Deze ingrediënten vormen de voorwaarde om je aandacht naar binnen te brengen. Dan leer je je binnenwereld, die bestaat uit een continue stroom van gedachten en emoties, (beter) kennen en kun je deze gaan onderzoeken. En ga je ontdekken dat nare emoties uitsluitend het gevolg zijn van ‘denkdingen’. Bijvoorbeeld:

Ik voel me teleurgesteld omdat de realiteit anders is dan ik had verwacht. Dat kan zijn in de vorm van een gebeurtenis, gedrag van iemand anders of van jezelf. Het ‘denkding’ dat het vervelende gevoel of de emotie veroorzaakt, komt neer op: ‘Wat ik verwacht moet werkelijkheid worden’.

Emoties ontstaan dus niet doordat je een gevoelsmens bent, maar doordat je in je hoofd zit. De hiervoor genoemde ingrediënten zijn behulpzaam om je hoofd af en toe minder dominant te laten zijn. En er is meer. Lees daarom verder in de volgende afleveringen:

  • Wat ligt in je macht?
  • Van vastzitten naar losmaken
  • Emoties als signaal
  • Er is altijd een keuze
  • Hoe houd je jezelf helder?
  • Van lijden naar leiden.

Al gepubliceerd:

Iets anders dan ‘fijne feestdagen’- 13 december 2017

Een ‘imperfecte’ realiteit – 30 december 2017

 

 

 

 

 

 

 

Iets anders dan ‘fijne feestdagen’

/1 Reactie/in , , , , /door

Het is december, de maand die ‘feestmaand’ wordt genoemd. Nog even en dan wensen we elkaar weer ‘Fijne Feestdagen’ en een ‘Gelukkig Nieuwjaar’. Dat gun ik je van harte en toch ga ik dit jaar iets anders wensen, namelijk ‘Gemoedsrust in Gewonigheid’. Over deze wens ga ik de komende tijd 8 blogs schrijven. Nu een introductie op de komende serie.

Gemoedsrust

Wat is geluk precies? Een lastige vraag … en deze houdt mensen al eeuwenlang bezig. Tegenwoordig lijkt het nastreven van geluk soms op een project met doelstellingen, stappen en deadlines. Een project waarin je van alles wil of moet van jezelf om jouw geluk te realiseren. Geluk in je werk, je relatie, kinderen, je uiterlijk, je lichaam, je woning, vrije tijd, de feestdagen en ga zo maar door. Voor de een gaat het meer om dit, voor een ander meer om dat. Wat al deze ‘geluksfactoren’ gemeen hebben, is dat ze zich buiten jezelf bevinden. Hierdoor vormen ze allemaal een wankele basis om een gevoel van geluk aan te ontlenen. Zo is het er en zo wordt het je afgenomen. Bijvoorbeeld omdat je je baan kwijt raakt, je relatie op de klippen loopt, jij of een van je dierbaren ziek wordt, je rimpels of een hangbuikje krijgt, je vakantie zwaar tegenvalt, je belegde spaargeld steeds minder waard wordt, de feestdagen een bron blijken te zijn van stress of van andere vervelende gevoelens ….. en bedenk er uit eigen ervaring nog maar wat bij.

Als je teruggaat in de tijd, kun je waardevolle dingen ontdekken waar je soms meer aan hebt dan aan de moderne (sociale) media. Zo neem ik graag een kijkje bij de filosofen Seneca en Epictetus. Zij beschouwen gemoedsrust als de enig ware vorm van geluk. Seneca is van mening dat gemoedsrust ontstaat door de afwezigheid van fysieke pijn en door de afwezigheid van geestelijke pijn in de vorm van stressvolle gedachten. In zijn visie is afwezigheid van iets een bron van geluk en juist niet de aanwezigheid van iets of iemand. Epictetus gaat een stapje verder. Als stoïcijn vindt hij de afwezigheid van stressvolle gedachten voldoende. Volgens hem is er dan ook gemoedsrust bij fysieke pijn. Klinkt dit onzinnig of utopisch? Ik nodig je uit om de komende serie blogs te volgen. Daarin krijg je naast informatie praktische tips en oefeningen voor het realiseren van gemoedsrust.

Gewonigheid

Het woord ‘gewonigheid’ ontleen ik aan de Vlaamse psychiater Dirk de Wachter die dé ziekte van deze tijd noemt het idee dat ons leven vooral leuk moet zijn. Vanuit mijn ervaring als coach kan ik daaraan toevoegen dat deze ziekte ook het werk van veel mensen heeft geïnfecteerd. Werk moet namelijk ook erg leuk zijn, je moet je dromen najagen totdat je je passie hebt kunnen realiseren. En  o jee, als dat (nog) niet lukt …  dan zijn stress, frustratie en teleurstelling je droevig lot. De werkelijkheid op veel werkplekken is echter – wat ik noem – ‘imperfect’. En of jij nu blijft dromen of je passie probeert te realiseren, het blijft meestal behoorlijk ‘imperfect’.  Waar je in heel veel (werk)situaties echt veel meer aan hebt, is je met veerkracht leren verhouden tot een ‘imperfecte’ realiteit. Met De Wachter ben ik van mening dat velen van ons moeite hebben om te accepteren dat het leven (en het werk) af en toe een klein beetje gewoon zijn en ook een klein beetje verdrietig. Hoe zou het zijn als we daarin meer gemoedsrust zouden kunnen ervaren? Vandaar mijn Nieuwjaarswens 2018:  ‘Gemoedsrust in gewonigheid’.

In de komende blogs schrijf ik over:

  • Een ‘imperfecte’ realiteit
  • Van bestrijden naar waarnemen
  • Wat ligt in je macht?
  • Van vastzitten naar losmaken
  • Emoties als signaal
  • Er is altijd een keuze
  • Hoe houd je jezelf helder?
  • Van lijden naar leiden.

 

 

 

 

 

 

Tien manieren om The Work niet te doen

/in , , , , /door

‘The Work van Byron Katie’ is een werkwijze om te onderzoeken hoe je je verzet tegen een realiteit die je niet bevalt. In het onderzoek ontdek je hoe je anders, meer ontspannen kunt omgaan met deze realiteit. Dit betekent niet dat er nooit meer iets zal zijn wat je niet bevalt. Je verruimt wel aanzienlijk je mogelijkheden om met lastige of moeilijke situaties en gebeurtenissen om te gaan.

The Work bestaat uit vier vragen en een omkering. Dat lijkt heel eenvoudig. Het daadwerkelijk toepassen is soms helemaal niet makkelijk. Toen ik aan mijn onderzoek met The Work begon, werkte het aanvankelijk heel goed. Ik had minder stress en werd rustiger. Later nam dat effect af en liep ik er soms gefrustreerd in vast. Terwijl ik juist dacht dat ik goed bezig was.

Zo doe je The Work niet

Wat was er aan de hand? In feite deed ik toen niet echt The Work. Grace Bell, een collega gecertificeerd begeleider  in The Work, heeft tien manieren verzameld die ervoor garant staan dat je van alles doet behalve The Work. Welke zijn dat?

  1. Schrijf nooit een werkblad. Schrijf sowieso nooit iets op. Doe het onderzoek uitsluitend in gedachten. Stel jezelf alleen de vragen die je je op dat moment kunt herinneren.
  2. Als iemand je irriteert, boos of bang maakt, ga dan jezelf de les lezen. Word boos op jezelf omdat je nog steeds zo van streek kunt raken. Probeer met behulp van The Work jezelf zo snel mogelijk te ‘fixen’ naar een toestand waarin je niet meer zo van streek raakt. (Dit was indertijd mijn favoriete manier.)
  3. Doe The Work uitsluitend op gedachten en oordelen over jezelf. Je hebt geen enkel oordeel over wie dan ook. Dat stadium ben je namelijk al lang voorbij. Jij weet immers dat het altijd over jezelf gaat.
  4. Noteer stressvolle gedachten of oneliners die opkomen, zoals ‘Hij luistert niet naar me’. Schrijf alleen deze losse gedachten op en geen volledig werkblad.
  5. Stel jezelf vraag 1: “Is het waar?” en reageer in de trant van: “Wat is waar?” of “Niets is ooit helemaal waar”. Besteed geen tijd aan het onderzoek van de eerste vraag. Ga door met de volgende vraag.
  6. Als je antwoord geeft op vraag 2: “Is het absoluut waar?”, ga dan uitleggen waarom het volgens jouw professionele mening wel of niet waar is. Iets als: “Wel, het is waar omdat …” en vertel een lang en genuanceerd verhaal met zijpaden en voetnoten.
  7. Als je bij vraag 3 bent aangekomen: “Hoe reageer je, wat gebeurt er als je de gedachte gelooft?”, stort je dan in een verhaal hoe deze persoon niet alleen in de recente situatie jou iets aandeed maar ook al vorig jaar, het jaar daarvoor en eigenlijk al zolang je hem of haar kent. Dat anderen ook problemen met hem/haar hebben, dat het dus zeker niet aan jou ligt. Geef vele voorbeelden waaruit blijkt dat jij met een vreselijk mens te maken hebt (gehad). Maak duidelijk dat jij slachtoffer bent.
  8. Bij vraag 4: “Wie zou je zijn zonder die gedachte?” raak je aardig in de war. Steek je handen in de lucht en zeg “Ik heb geen flauw idee”. Zeg dat je niet genoeg verbeeldingskracht hebt en dat je je werkelijk niet kunt voorstellen hoe het zou zijn zonder de gedachte. Of nog beter, dat je leven zonder die gedachte zelfs onmogelijk zou worden.
  9. Als je een stressvolle gedachte hebt, sla de vier vragen over en ga direct naar de omkeringen. Als je bijvoorbeeld de gedachte hebt ‘Ik ben bang van mijn baas’, keer je deze gedachte meteen om naar: ‘Ik ben niet bang van mijn baas’. En dan spring je een gat in de lucht: “Yeah! Dat is ‘t. Natuurlijk ben ik niet bang van mijn baas”.
  10. Elke stressvolle gedachte die je hebt over iemand anders, keer je onmiddellijk om naar jezelf. Bijvoorbeeld ‘Hij liet me in de steek’ wordt meteen ‘Ik liet mezelf in de steek’. Hiermee heb je een excuus om nooit met iemand een moeilijk gesprek te hoeven aangaan, verbinding te zoeken of iets te veranderen. Voel je vooral beroerd over jezelf.

Wat werkt wel?

Ben je er nog? En … kun je er ook om lachen? Dat hoop ik echt. The Work werkt fantastisch, is eenvoudig en niet makkelijk. Wil je ervaren hoe je The Work kunt doen op een manier die werkt? Neem dan contact met mij op of met een andere gecertificeerde begeleider.

 

 

 

 

 

 

Tem je geest, dat wilde beest

/in , , , /door

Een van de beste boeken dat ik de laatste tijd heb gelezen, heet ‘Tem je geest’. Niet een titel waarbij je direct in de lach schiet. En bij de ondertitel ‘Gids voor geestelijk welzijn’ moet ik al een geeuw onderdrukken. Wie zich daardoor niet uit het veld laat slaan en toch in dit boek duikt, zal verrast zijn. Ik heb er veel van geleerd en meermalen schoot ik in een daverende lach. Dat is wel toevertrouwd aan de auteur: Ruby Wax, een bekende Britse comédienne en TV-persoonlijkheid die weet hoe ze de lachers op haar hand krijgt.

Geen zweverig gedoe

Ruby Wax heeft jarenlang gekampt met depressiviteit en angsten. Op een gegeven moment nam ze het besluit om zich in mindfulness te storten.  Een gewaagde stap voor iemand die wars is van zweverig gedoe. Heerlijk hoe ze schrijft over haar scepsis om zich in te laten met bijvoorbeeld meditatie. “Ik dacht dat het een boeddhistisch iets was waar je woorden moest gebruiken als shoerana moertisoegamoetismanjannanaan. Ook was ik niet van plan om een of andere olifant met duizend armen of een glimlachende dikke man te aanbidden. Voordat ik me ergens mee inlaat, wil ik altijd dat dingen concreet zijn.”  Ze ging studeren aan Oxford University om zich bij professor Mark Williams wetenschappelijk te scholen in mindfulness gebaseerd op cognitieve therapie. En dat niet alleen, ze ging het ook daadwerkelijk dóen.

Multitasking en zeurende stemmetjes

Haar wens tot concreetheid heeft een super praktische handleiding (met wetenschappelijke onderbouwing) opgeleverd voor alle ‘normale’ en ‘gekke’ gekken die gestoord worden van multitasking en van die eindeloos zeurende stemmetjes in ons hoofd die altijd maar kritiek hebben en hartstikke veeleisend zijn. Een handleiding dus voor mij en voor jou, voor iedereen.

Ontspanning is niet het doel

Mindfulness is bewust aandacht besteden aan dit moment, op een niet-veroordelende manier. Je probeert niet om dingen te veranderen, het gaat zelfs niet om ontspanning, maar om het waarnemen van wat er gebeurt zonder het gebruikelijke kritische commentaar. Wat hiervoor staat, klinkt eenvoudig en misschien is het voor jou wel  een open deur. In mijn ervaring is het daadwerkelijk toepassen ervan verre van eenvoudig. De meesten van ons schieten namelijk als vanzelf in de stand van iets vervelends willen oplossen, wegwerken of ‘fixen’. Zo hebben we het geleerd en dat is ook de norm in onze cultuur.

Hard werken aan een oplossing

Ik merk dat in mijn werk aan de vele pogingen die mensen ondernemen om ‘positief’ te denken, ‘om te denken’ of belemmerende gedachten te vervangen door helpende gedachten.  Allemaal hard werken om een oplossing van welke aard dan ook te realiseren. 

Blijf erbij en kijk ernaar, zonder oordeel

Steeds weer proberen gedachten, gevoelens te veranderen, is wat ons uiteindelijk uitput. Door je aandacht te richten op wat er op dit moment gebeurt, gaat het je opvallen dat gedachten geen feiten zijn. Ze zijn constant veranderende patronen; ze komen en gaan, transformeren, verspreiden zich en lossen op. De handleiding van Wax bevat praktische oefeningen die helpen bij deze bewustzijnsontwikkeling. En een afsluiting in de stijl van Wax:

Als je je tijdens het lezen van deze tekst helemaal bewust was van de woorden en hun betekenissen, als je geen afleidende gedachten kreeg en tegelijk ook de geluiden om je heen waarnam, je ademhaling, je voeten op de grond, hoe je lichaam de stoel of bank raakt waarop je zit, dan ben je een verlicht wezen. Stop met lezen, bel de Dalai Lama. Je bent zijn opvolger.

Ruby Wax, Tem je geest, uitgeverij Spectrum, isbn 978 90 00 33462 9