Hoe bevalt het buiten je comfortzone?

/4 Reacties/in , , , , , , /door

“Durf eens buiten je comfortzone te gaan.” Hoe vaak horen we dat niet, in veranderprocessen en ook in mijn vakgebied coaching. Buiten je comfortzone, zo lijkt de belofte, is iets te halen. Daar valt iets te leren wat nuttig, nodig of misschien wel mooi is. In het voorjaar van 2020 zijn we ineens collectief buiten onze comfortzone verzeild geraakt dankzij een onzichtbaar virus waarover we geen controle hebben. En hoe bevalt het? Hoe waarderen we het om buiten je comfortzone te leven en te werken?

Wittebroodsweken

Ik krijg de indruk dat niet veel mensen het kunnen waarderen. Misschien even, helemaal in het begin? De fase van een roze wolk waarop mensen dachten dat het vanaf nu allemaal beter en anders zou gaan: schone lucht, solidariteit, stilte, voor elkaar zorgen, meer duurzaamheid, zorgvuldig omspringen met de aarde enzovoort. De wittebroodsweken waren echter van korte duur.

Verzet

We zitten nu alweer enige tijd in een andere fase: irritatie, frustratie, verzet en het zoeken van ‘schuldigen’. Deze opeenvolgende en verschillende fasen schijnen een vast patroon te vormen bij calamiteiten. De eindfase van wennen aan een andere werkelijkheid, die zal ook nog wel een keer komen.

Innerlijke houding

Een dierbare relatie vroeg pas aan me hoe het met me gaat, “want ik heb al zo lang geen columns van je gelezen”. Gelukkig gaat het goed en sinds half mei had ik geen behoefte meer om iets te schrijven in een wereld vol corona-kakofonie.

Op 25 mei jl. schreef ik in mijn zesde coronablog onder andere over mijn innerlijke houding als respons op deze tijd. En ook dat het platform 30NOW voor mij daarbij behulpzaam is. Tijdens een van de lezingen op dit platform ging het over de kunst van het loslaten. Loslaten is een woord dat ik – net als die vermaledijde comfortzone – ook heel vaak hoor in veranderprocessen en in coaching.

Vastklampen

Loslaten begint juist aan de andere kant: bij vasthouden of vastklampen. Wat mij aanspreekt is, de manier waarop in de Boeddhistische traditie wordt uitgegaan van vier gebieden waarop vasthouden zich manifesteert.

  • Vasthouden aan aangename, zintuiglijke prikkels

In deze tijd bijvoorbeeld kun je vasthouden aan voortdurende berichtgeving op (social) media, of vasthouden aan lekker uitgaan of een borrel drinken op een gezellig vol terras. Kortom, aan al die prettige dingen die je nu eenmaal gewend was te doen.

  • Vasthouden aan opvattingen, meningen, opinies

Hoe dit gebeurt, kunnen we ieder moment van de dag overal ervaren, bij onszelf en bij anderen. Het kan een uitdagende oefening zijn om echt te luisteren naar iemand met een totaal andere opvatting.

  • Vasthouden aan rituelen of vaste gebruiken

Zo vond ik het nodig om vorige week ergens op te merken: “Dit is onze eerste vakantie van dit jaar.” Met die uitspraak hield ik vast aan mijn ritueel van reisjes maken, van met vakantie gaan.  Dat vakantiereisjes ‘moeten’, blijkt een populair ritueel te zijn.

  • Vasthouden aan ik, mij en mijn

Dit heet ook wel ego-gestuurd gedrag. Een voorbeeld daarvan zie ik in de onmenselijke aanduiding “dor hout” voor bejaarde of kwetsbare mensen. Als die lui worden opgeruimd, heb ik weer alle ruimte, is er voorrang voor mij, mijn werk en mijn generatie. Ik, ik, mij, mij, mijn, mijn …… 

Stilte, reflectie, openheid

Er is weinig fantasie voor nodig om te bedenken in welke wereld we zouden leven als we allemaal blijven vasthouden en soms begint het daar op te lijken. In de Boeddhistische traditie gaat het om de training van bewustzijn en opmerkzaamheid waar je aan vasthoudt. En dat in een atmosfeer van stilte, reflectie en openheid van geest en hart. Zo ontwikkel je geleidelijk veerkracht en het vermogen om los te laten. Noodzakelijk om je te kunnen aanpassen aan een veranderde werkelijkheid waar je geen controle over hebt. In coaching kun je je ook daarin oefenen. Vanaf nu neem ik me voor om daarbij de woorden ‘comfortzone’ en ‘loslaten’ niet in de mond te nemen.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Houd je ook niet van ‘leefregels’?

/in , , /door

Als vrijheidslievend mens die graag haar eigen gang gaat, krijg ik kriebels alleen al van het woord ‘leefregels’. En toch schrijf ik hier over leefregels. Wil je weten waarom? Ik ga het hier onthullen.

Aan het begin van een nieuw jaar heb ik de gewoonte om (enigszins) op te ruimen en te ‘ont-spullen’. Eerst ga ik dan door mijn boekenkast en bepaal ik van welke boeken ik afscheid ga nemen. Of het echt tot ont-spullen leidt, betwijfel ik. Want er komen altijd weer nieuwe boeken bij. Zo zijn er de afgelopen tijd drie belangrijke boeken bijgekomen. Belangrijk, omdat ze impact hebben op mijn manier van kijken, denken en leven.

Op reis?

Tijdens de warme zomerdagen van 2019 las ik ‘Grand Hotel Europa’ van Ilja Leonard Pfeijffer. Een boek dat mij niet los liet, een fascinerende mengeling van non-fictie en fictie, hoewel ik dat laatste natuurlijk niet echt kan weten. In non-fictie schrijft Pfeijffer indringend en confronterend over de effecten van het moderne massatoerisme, ook in Nederland. Pfeijffer woont al jarenlang in Italië, dat in Europa een treurige eerste positie inneemt als het gaat om overstromingen van toeristen, opgewekt door Lonely Planet, Airbnb, spotgoedkope vliegtickets en social media. Onlangs las ik in een krantenartikel hoezeer reizen een onderdeel is geworden van onze identiteit. Je bent pas iemand als je laat zien waar je allemaal geweest bent. Dan gaat het om een culturele, culinaire, sportieve, avontuurlijke of welke gewenste identiteit dan ook. In hetzelfde artikel las ik ook dat van het leren kennen van andere culturen- vaak genoemd als reden voor vertrek – in de praktijk  niet veel terecht komt. Als toerist blijven we per definitie ‘op afstand’, tenzij je ergens langer zou kunnen blijven en ook de taal (een beetje) spreekt.

Dit alles lezende, heb ik mezelf afgevraagd: Wat voor reiziger ben ik? En wat voor reiziger wil ik zijn? Wetend dat de reis naar binnen vele malen belangrijker is dan welke reis naar buiten ook. Zo ontstond als vanzelf een soort leefregel die bestaat uit een aantal vragen die ik aan mezelf stel zodra ik ‘op reis’-gedachten krijg:

  • Wat zijn mijn motieven om op reis te willen?
  • Als ik ga, hoe kan ik de voetstap die ik achterlaat, tot een minimum beperken?

Het nieuws?

Rond de jaarwisseling las ik het vuistdikke boek van Rutger Bregman ‘De meeste mensen deugen’. Ook een indringend en confronterend boek. Zo las ik dat vele waarheden over de menselijke natuur, ontleend aan tal van onderzoeken uit de (sociale) psychologie – die ik ook jarenlang geleerd en geloofd heb – heel anders zijn dan ooit bleek uit publicaties van op aanzien beluste onderzoekers en van media. Bregman baseert zich op nieuwe onderzoeken en gaat ook zelf op onderzoek uit, in de hele wereld. Hij schrijft het allemaal toegankelijk op in hapklare hoofdstukken. Tegen het eind van deze intensieve reis door hele en halve onwaarheden bekroop mij de gedachte “En nu?” Op dat moment presenteert Bregman tien leefregels. Een van die tien viel mij meteen op, omdat die iets ‘goeds’ als empathie ter discussie stelt. De regel luidt ‘Temper je empathie, train je compassie’. Bregman toont aan dat empathie doodvermoeiend is (veel hulpverleners weten daar alles van!) en dat het je blik vernauwt. Door empathisch betrokken te raken, heb je geen oog meer voor alles wat er ook nog is. Het gaat niet om voelen ‘met’ maar om gevoel hebben ‘voor’.

Een andere leefregel die Bregman presenteert, is ‘Mijd het nieuws’. Deze regel breng ik in praktijk sinds een jaar of zes geleden de TV kapot ging en nog altijd niet is vervangen. Feitelijk luidt mijn regel dus ‘Mijd het TV-nieuws’.

Bregman noemt het voortdurend volgen van nieuws de grootste verslaving van onze tijd. Ik ervaar soms ook de verslavende werking ervan. Bijvoorbeeld even gauw Nu.nl kijken …. Omdat ik niet graag verslaafd wil zijn, een paar leefregels zoals:

  • Wat zijn mijn motieven om nu het nieuws te willen zien/horen?
  • Heb ik het nieuws op dit moment nodig?
  • Gaat mijn behoefte aan nieuws over het vervullen van een reële behoefte?

De tien regels van Bregman gaan in feite allemaal over de vraag hoe wij mensen met elkaar omgaan. Een mooie introductie voor het derde boek.

Ongelukkig zijn?

Dit boek heet ‘De kunst van het ongelukkig zijn’ van de Vlaamse psychiater Dirk de Wachter. Na de dikke pillen van Pfeijffer en Bregman een lekker dun boekje. Wat De Wachter zegt, is niet omvangrijk maar wel zinnig. Als ongeluk op ons pad komt, willen we het wegdenken of wegmoffelen. Als we ons slecht voelen, hebben we de neiging om ons te begraven in onszelf, muren op te trekken. De leukigheidscultuur die de sociale media beheerst maar ook veel levens van mensen, heeft als norm: succesvol, onvermoeibaar, geslaagd, gelukkig en volop reizend natuurlijk! We hebben niet vaak de reflex om over onze ongelukkigheden te praten of om een aanwezige houding en luisterend oor te hebben voor die van een ander. Als we dat wel zouden doen, zouden we kunnen ervaren wat misschien wel het meest waardevol is: reële nabijheid of intimiteit. Een indringend en confronterend boek over de vraag hoe wij met elkaar omgaan. Vandaar weer een paar leefregels.

  • Hoe ga ik om met mijn eigen ongelukkigheden als die zich voordoen? Hoe open ben ik dan? Of hoe gesloten?
  • Hoe aanwezig en luisterend ben ik bij de ongelukkigheden van anderen?

Mijn leefregels zijn geen voorschriften. Het zijn vragen voor zelfreflectie en voor reflectie samen met anderen. Heb jij leefregels? Hoe zien die eruit?

Hoe praat je over de buren?

/2 Reacties/in , , /door

Niet eerder heb ik me gewaagd aan een blog over opvoeden. Omdat ik uitsluitend schrijf op basis van mijn ervaringen en omdat ik geen kinderen heb, is opvoeden nooit mijn onderwerp geweest. Waarom nu wel? De laatste tijd spreek ik nogal wat mensen die worstelen met de opvoeding van hun kinderen. “Hij luistert niet.” “Ze wil niet naar school.” “Hij behandelt andere mensen niet met respect.” “Ze maakt haar huiswerk niet.” Voor elke ouder herkenbare situaties of momenten.

Deze gesprekken waren voor mij de aanleiding om me te verdiepen in een sessie van Byron Katie met de moeder van een zoon op wie bovenstaande uitspraken van toepassing zijn. De sessie heet ‘Byron Katie on parenting’ (Byron Katie over ouderschap) en is te beluisteren via deze link.

Op een bepaald moment tijdens dit gesprek stelt Byron Katie deze moeder de volgende vraag: “How do you speak about your neighbor?” De vraag lijkt op dat moment uit de lucht te vallen en ze herhaalt hem nog maar eens. “Hoe spreek je over de buren in het bijzijn van je zoon?” De vrouw realiseert zich vervolgens dat ze thuis op een bepaalde manier vooral praat over haar baas. Dag na dag praat ze boos en geïrriteerd over hem (het had natuurlijk ook de buurman of buurvrouw kunnen zijn). Vervolgens zegt Byron Katie: “That’s how you teach war to your son.”

Vervolgens wordt in dit gesprek helder dat opvoeden geen bijzondere en speciale taak is, maar niets anders dan je eigen leven voorleven. Dit gespreksfragment maakte mij heel bewust hoe ik dat doe.

Welke voorbeelden laten we zien in ons dagelijks leven, als we thuis zijn en ons uiten? Geven we dan een voorbeeld van strijd met de buren of met je baas? Alles wat we voorleven, wordt de werkelijkheid van onze kinderen en anderen met wie we samenleven.

Laat ik een thema nemen dat iedereen aangaat: hoe praten wij over onze politici en bestuurders? En dan bedoel ik hen allemaal, van élke richting. Als we over hen praten, welk gedrag leven we dan voor? Een vorm van wij-zij-denken? Of een gedrag dat andersdenkenden met openheid tegemoet treedt, ook al heb je zelf andere denkbeelden? Het gaat er hierbij niet om hoe politici of bestuurders zich uiten (dat is niet onze zaak), maar uitsluitend over de vraag: Hoe doe ik het zelf, welk voorbeeld leef ik? (dat is mijn zaak).

Opvoeding begint met de manier waarop we ons uiten en over andere mensen praten. Het gaat niet om de opvoeding van onze kinderen, maar om die van onszelf. Wil je meer weten over de onderwerpen waarover Byron Katie het heeft in haar gesprek ‘on parenting’? Kom dan op 4 juli naar een dagworkshop van Byron Katie in Amsterdam. En leer over ‘de drie zaken’ in het leven en ‘heldere communicatie’ in lastige situaties.

Informatie en inschrijven via deze link.

 

 

Er is altijd een keuze

/1 Reactie/in , , , /door

Als je een apparaat koopt, zit er een gebruiksaanwijzing bij. Reuze handig, helemaal als de beschrijving in begrijpelijke taal is. Hoe anders verloopt het met onszelf. Als we op de wereld komen, zit er geen gebruiksaanwijzing bij. Het lijkt meer op “Zoek het maar uit.” Aanvankelijk heb je alleen de voorbeelden die je voorgeleefd krijgt van ouders en anderen in je omgeving. Later blijken de patronen die zo al heel jong ontstaan, niet altijd te werken. Dan ga je op zoek naar je specifieke gebruiksaanwijzing op jouw unieke levenspad.

Comfort sust in slaap

Zolang ons leven zich comfortabel voltrekt, is er niet veel aan de hand. Je hebt onderdak, eten en drinken, kleding, het is niet te koud en niet te warm. Het enige wat je uit balans kan brengen, zijn gedachten over het verleden of over de toekomst. Of gedachten waarin je je vergelijkt met anderen. Feitelijk is er echter geen probleem. Toen ik voor het eerst deelnam aan de 9-daagse School voor The Work van Byron Katie, beklaagde ik me na een paar dagen over het ontbreken van ‘echte’ uitdagingen. We waren gehuisvest op een prachtige plek, er wachtte ’s avonds een heerlijk bed, er was uitstekend voedsel. Kortom, wat was hier nu de uitdaging anders dan de gedachten die we geloofden? Gelukkig bood het programma daarna voor mij voldoende ‘echte’ uitdagingen.

Ongemak maakt wakker

Het leven biedt van zichzelf tal van ongemakkelijke ervaringen zoals kritiek en afwijzing, verlies en rouw, ziekte en handicaps. En soms zoeken we ongemak zelf op in bepaalde situaties en activiteiten. Pas door ongemak worden we gewekt uit onze tot dan comfortabele slaaptoestand. Of zoals iemand laatst tegen me zei: “Het is niet noodzakelijkerwijs plezierig. Het gaat over aanwezig zijn in de ervaring.” In zo’n ervaring kunnen we ontwaken, onze patronen doorzien en de gebruiksaanwijzing ontdekken die past.

Altijd verder en altijd anders

De afgelopen jaren heb ik verschillende bergtrajecten gelopen van de GR5 (Europees lange afstand wandelpad van Hoek van Holland naar Nice). Tijdens deze tochten is mijn motto ontstaan: ‘Het is altijd verder dan je denkt en het is altijd anders dan je denkt’. De juistheid van dit motto kon ik onlangs weer eens ervaren op de GR5 door de Frans/Zwitserse Jura. Allerlei gewoonten waarmee ik me in mijn dagelijks leven omring, vallen op zo’n tocht weg. Geen verzorgd uiterlijk, geen make-up, geen flatteuze kleding, geen goede nachtrust, geen dagelijkse latte macchiato, helemaal geen koffie, niet het voedsel dat ik graag eet, weinig comfort. Kortom, alle gebruikelijke identificaties vallen weg. Hoe denk ik dan, hoe voel ik me, hoe loop ik de 28-30 dagelijkse kilometers in de warmte omhoog en omlaag?

Er is altijd een keuze

Op het moment dat ik me overgeef aan een gedachte als ‘ik heb slecht geslapen’, sluit ik me af en wordt het zwaar. Zodra ik me alleen concentreer op de stap die ik nu zet, verandert alles in mijn lichaam. Mijn waarneming wordt anders, ik kan weer zien en horen (rivier, waterval, vogels) en ik ben ongelooflijk dankbaar voor wat schaduw van de bomen, een slok water en een verkoelend briesje. Heb ik mezelf beter leren kennen en mijn grenzen verlegd? Zeker en ik heb weer eens ervaren wat er gebeurt als je volledig aanwezig bent in een ongemakkelijke ervaring.

Blijven oefenen?

Om aanwezig te zijn, hebben we oefening nodig. Natuurlijk kun je de GR5 gaan lopen. Maar er zijn ook andere manieren. Bijvoorbeeld het programma voor mentale fitness dat ik vanaf november 2018 in Amersfoort aanbied. Een programma van 6 dagen groepstraining met aanvullende oefeningen dat duurt tot mei 2019.

Belangstelling? Vraag vrijblijvend informatie via margreet@odissea.nl.

 

Lees verder in de volgende afleveringen van de serie Gemoedsrust in ‘gewonigheid’:

  • Hoe houd je jezelf helder?
  • Van lijden naar leiden.

Al gepubliceerd:

Iets anders dan ‘fijne feestdagen’- 13 december 2017

Een ‘imperfecte’ realiteit – 30 december 2017

Van bestrijden naar waarnemen – 28 januari 2018

Wat ligt in je macht?  – 28 februari 2018

Van vastzitten naar losmaken – 29 maart 2018

Doe je aan mentale fitness? – 18 mei 2018

 

Doe je aan mentale fitness?

/in , , , , , /door

Als je aan je conditie wilt werken, vinden we het normaal om naar de sportschool te gaan. Beweging levert een bijdrage aan je fysieke conditie. Je kunt er ook nog je ‘hoofd mee leeg maken’, zoals ik ervaar na een flinke wandeling, een fietstocht of een rondje hard lopen. Uit de klassieke oudheid stamt het gezegde ‘Mens sana in corpore sano’: een gezonde geest in een gezond lichaam. Je kan dat opvatten als: wanneer het lichaam gezond is, is de geest dat ook. Maar is dat vanzelfsprekend? Zou je een ongezonde geest kunnen hebben in een gezond lichaam of een gezonde geest in een ongezond lichaam?

Hoe is je mentale conditie?

Er zijn ontelbare voorbeelden van mensen (inclusief mezelf) die fysiek gezond zijn en soms last hebben van hun geest, anders gezegd van hun gedachten. Gedachten waarvan je last hebt, gaan altijd over verzet tegen de realiteit. Bijvoorbeeld: ‘Ik voel me machteloos, omdat er zoveel onrecht is in de wereld’, ‘ik ben teleurgesteld, omdat mijn baas me niet waardeert’, ‘ik ben boos, omdat mijn collega haar verantwoordelijkheid niet neemt en er nog mee weg komt ook’, ‘ik ben ontevreden over mezelf, omdat …..’. Als je lijdt omdat je denken zich verzet tegen de realiteit, naar welke sportschool ga je dan voor je mentale fitness?

Het goede leven

Meestal word je niet mentaal fit door allerlei kennis van buiten toe te voegen, van deskundigen, uit theorieën of tests. In het klassieke onderwijs was mentale fitness een aparte discipline. Jezelf leren kennen door de ontmoeting met anderen en weten maat te houden, dát waren de beginselen van ‘het goede leven’. Dat goede leven stond centraal in de dialogen die Socrates voerde. Het waren geen gemakkelijke gesprekken over koetjes en kalfjes. Er ontstonden vaak meer vragen dan antwoorden, mensen raakten in verwarring en kwamen tot het besef dat beweringen die ze eerder met gemak hadden gedaan, bij nader inzien niet bleken te kloppen.  Ze werden geconfronteerd met hun niet-weten. Alom populair werd Socrates er niet mee. Uiteindelijk werd hij veroordeeld tot de gifbeker.

Werken aan je denkvermogen

Ik ben enthousiast over de Socratische dialoog in teams en groepen. Het is een prachtige manier van zelfonderzoek (indien goed begeleid), zowel individueel als collectief. Deze werkwijze kan een team verder brengen als lerend team, in visieontwikkeling, samenwerking en communicatie.

Een andere werkzame manier van vooral individueel zelfonderzoek is The Work van Byron Katie, een moderne werkwijze die een aantal overeenkomsten heeft met een Socratische dialoog. Een daarvan is dat beide werkwijzen uitgaan van een eigen situatie of ervaring. Het is dus heel concreet en persoonlijk. In het begin kunnen beide werkwijzen confronterend zijn of verwarring oproepen. Misschien een soort spierpijn van de nog ongetrainde geest? In beide werkwijzen beantwoord je vragen waardoor je verder gaat kijken dan je eerste en veelal automatische gedachten en reacties.

Waarom zou je aan mentale fitness doen? De aard en kwaliteit van je denken bepaalt wat je kunt waarnemen, hoe je je voelt, welke houding je hebt en hoe je handelt. Kortom, het gaat om je hele doen en zijn.

Blijven oefenen?

Het zijn werkwijzen die je moet leren en vervolgens blijven oefenen om er echt profijt van te hebben. Net zoals blijven oefenen om je spieren soepel te houden.

Ben jij ook toe aan mentale fitness? Blijf dan niet in je eentje worstelen, maar kom het doen samen met anderen.  Tussen november 2018 en mei 2019 bied ik in Amersfoort een mentaal fitness-programma van 6 dagen groepstraining en tussentijdse oefeningen.

Belangstelling? Neem dan contact op.

 

Lees in de serie ‘Gemoedsrust in ‘gewonigheid” de volgende afleveringen:

  • Er is altijd een keuze
  • Hoe houd je jezelf helder?
  • Van lijden naar leiden.

Al gepubliceerd over ‘Gemoedsrust in ‘gewonigheid’:

Iets anders dan ‘fijne feestdagen’– 13 december 2017

Een ‘imperfecte’ realiteit – 30 december 2017

Van bestrijden naar waarnemen – 28 januari 2018

Wat ligt in je macht?  – 28 februari 2018

Van vastzitten naar losmaken – 29 maart 2018

 

Van vastzitten naar losmaken

/2 Reacties/in , , , , /door

In de afgelopen weken, toen ik aan het schrijven was aan deze aflevering van mijn blogserie ‘Gemoedsrust in ‘gewonigheid’’, werkte ik met een aantal mensen samen die stuk voor stuk zeiden dat ze vast zaten in ‘oud’ gedrag en daardoor geen gemoedsrust hadden. En toen kreeg ik zelf ook te maken met ‘oud’ gedrag en verstoring van mijn gemoedsrust. Daarom in deze aflevering aandacht voor vastzitten in ‘oud’ gedrag en hoe daar losser in te worden.

Hittemoment

Mijn ‘oude’ gedrag stak de kop op tijdens een projectoverleg. Vol enthousiasme had ik aan bepaalde zaken gewerkt en ik verwachtte een soortgelijke instelling van de anderen. Die reageerden echter niet of nauwelijks, ze leken vooral afwachtend. Ik voelde mijn lichaamstemperatuur stijgen. Gevoelens van teleurstelling en ergernis kwamen op. Zo’n ervaring noem ik een hittemoment. Tijdens het overleg scande ik snel voor mezelf een aantal mogelijkheden, zoals er tegenin gaan of afhaken. Het werd innerlijk afhaken. Met een gedachte als “Ze zoeken het maar uit”. Na het overleg kwam er nog een bekende reactie voorbij, namelijk achteraf contact zoeken met anderen en dan natuurlijk alleen medestanders. Die mogelijkheid heb ik met een glimlach aan me voorbij laten gaan.

Reflexen belemmeren

Afhaken en het zoeken van medestanders zijn populaire reacties van verzet. Afhaken zit in de categorie vluchten/vermijden, medestanders zoeken valt onder vechten/verdedigen. Dan heb je ook nog verstijven/verkrampen of verstandelijk wegredeneren. Herken je dat deze reflexen niet écht werken? De functie ervan is om het onprettige gevoel weg te nemen dat de aanleiding teweeg brengt. In mijn geval hielpen de reflexen mij om mijn teleurstelling niet te voelen en weg te blijven van een gevoel van verdriet dat daaronder ligt. Reflexen zijn dus niet nutteloos, maar ze beperken je enorm in het zien en toepassen van ruimere mogelijkheden.

Reflexen als vertrekpunt

Een aanleiding van buiten (in mijn geval reacties die ik niet had verwacht) zet een reflex aan. Een aanleiding kies je niet, die doet zich vanzelf voor. Vervolgens heb je wel een keuze hoe daarmee om te gaan. Klinkt eenvoudig en dat is het niet! Een reflex-reactie gaat namelijk supersnel in een netwerk van allerlei gedachten die in de kern neerkomen op: “ik zie het zó en dat is beter dan hoe jij het ziet”. Vasthouden aan verwachtingen die vervolgens niet blijken te kloppen met de realiteit, is ook een perfecte vastzetter. Hoe kom je dan losser van je automatische reflex?

Flexibel en onafhankelijk

Al eerder heb ik in deze serie inspiratie gedeeld uit de stoïcijnse filosofie. Volgens deze benadering is gemoedsrust het gevolg van mentale flexibiliteit en emotionele onafhankelijkheid. Mentale flexibiliteit ontwikkel je door je gedachten te onderzoeken en dan ontdek je dat er altijd andere zienswijzen mogelijk zijn dan die van jezelf. Emotionele onafhankelijkheid klinkt misschien kil. Dat is het echter niet. Er wordt mee bedoeld dat je niet in de greep raakt van een aanleiding en een automatische reflex-reactie. En dat je je ook niet gevoelsmatig afhankelijk maakt van wat andere mensen (van je) denken of van wat ze wel of niet doen.

Oefenen met geduld

Het begint ermee om je eigen gevoeligheid goed te kennen en te herkennen als die zich voordoet (in mijn geval doelgerichtheid en enthousiasme die op gespannen voet staan met een meer afwachtende en onderzoekende instelling). De stap na de herkenning en erkenning is het verduren van het onprettige gevoel (teleurstelling, verdriet). Onderstaande oefening is behulpzaam bij het ontwikkelen van emotionele onafhankelijkheid. Het is geen ‘quick fix’. Een snelle oplossing bestaat soms voor een auto of een ander ding, maar nooit voor menselijk gedrag. Door geregeld te oefenen gaat het wel effect sorteren. Mentale flexibiliteit, daar ga ik volgende keer over schrijven.

Lees verder in de volgende afleveringen:

  • Emoties als signaal
  • Er is altijd een keuze
  • Hoe houd je jezelf helder?
  • Van lijden naar leiden.

Al gepubliceerd:

Iets anders dan ‘fijne feestdagen’- 13 december 2017

Een ‘imperfecte’ realiteit – 30 december 2017

Van bestrijden naar waarnemen – 28 januari 2018

Wat ligt in je macht?  – 28 februari 2018

 

Oefening

Zoek een rustige plek op waar je niet gestoord wordt. Breng je aandacht naar binnen. Ervaar een recent  hittemoment dat jij hebt meegemaakt.

Ken jezelf:

  • Wat was voor jou belangrijk in die situatie?
  • Wat zijn je waarden en overtuigingen die daaronder liggen?
  • Waar botsten die mee?

Herken je gevoeligheid:

  • Wat was je fysieke reactie? Bijvoorbeeld lichaamstemperatuur, ademhaling, spierspanning, buikgevoel, borstgevoel, druk hoofd.
  • Welke emoties kwamen op?
  • Wat was je reflex-reactie? Bijvoorbeeld vechten/verdedigen, vluchten/vermijden, verstijven/verkrampen of verstandelijk wegredeneren.

Erken je gevoeligheid:

  • Wat was precies de aanleiding die je gevoeligheid prikkelde?
  • Was het iets wat iemand zei?
  • Of was het iets wat iemand deed?
  • Herken je die gevoeligheid ook in andere situaties?
  • Kun je je gevoeligheid bondig onder woorden brengen? Bijvoorbeeld: “Ik ben iemand die enthousiast, doelgericht en hard kan werken. In mijn enthousiasme heb ik dan weinig of geen begrip voor mensen die er anders in zitten. ”

Verduur het onprettige gevoel:

  • Ervaar op de rustige plek waar je nu bent, het onprettige gevoel dat bij je hittemoment hoort.
  • Hoe is het om dit onprettige gevoel nu niet weg te werken?
  • Hoe is het om dit gevoel nu gewoon toe te laten?
  • Kun je ervaren dat het dan toch als vanzelf verdwijnt?

Concrete en haalbare stap:

  • Wat is in dit hittemoment voor jou een concrete en haalbare stap om voorbij je reflex te komen?
  • Is jouw eerste stap iets fysieks? Bijvoorbeeld: opstaan en even bewegen, bewust adem halen, een glaasje water halen, letterlijk even op je handen gaan zitten, een voorwerp vastpakken e.d.
  • Is jouw eerste (of volgende) stap iets mentaals? Bijvoorbeeld: tot 10 tellen, even helemaal niets doen, je realiseren dat je een gedachte gelooft die niet klopt met de realiteit.

 

 

 

Wat ligt in je macht?

/3 Reacties/in , , , , /door

“Sommige dingen hebben we in de hand, andere niet.” Dit is de eerste zin van het handboekje (encheiridion) van de Griekse filosoof Epictetus (50-120 n. Chr.). Eeuwenoude wijsheid en nog altijd actueel.  Deze derde aflevering van de serie over “Gemoedsrust in ‘gewonigheid’” gaat over onderscheid kunnen maken tussen wat je wel in de hand hebt en wat niet. En over wat er gebeurt als je dat onderscheid niet weet te maken.

Wat is een illusie?

Laatst vertelde iemand mij dat hij lang had geloofd dat hij het eeuwige leven had. Of zoals iemand anders eens zei: “Ik heb tot vorig jaar gedacht dat ik lid was van de club van eeuwig levende mensen”. Vroeg of laat krijgt ieder mens een ervaring die je doet beseffen dat dit natuurlijk niet waar is. En niettemin kunnen we – hoe intelligent we ook zijn – soms lang geloven in zo’n illusie. Misschien ook wel aangewakkerd door onze tijd en cultuur waarin de illusie van controle en maakbaarheid wordt gestimuleerd.

Epictetus heeft een mooi overzicht gemaakt van dingen die wel in onze macht liggen en van dingen die dat niet liggen.

Wat ligt niet in je macht?

Dit is de langste lijst. We hebben niet in onze macht ons lichaam, ons bezit, onze reputatie, onze baan, onze ouders, onze geliefde, onze vrienden, onze collega’s, onze baas, het weer, de economie, de politiek, de wereld, het verleden en de toekomst. En kijk eens naar jezelf en kijk dan ook eens om je heen. Hoe vaak zijn we niet bezig om van die lange lijst iets te vinden, om er iets aan te veranderen, om er iets van te bestrijden? Verspilde moeite en energie die meer frustratie dan gemoedsrust oplevert.

Wat ligt wel in je macht?

Dit is de kortste lijst. Er staat in feite maar 1 ding op: onze opvattingen. Het enige wat – met enige oefening – wel in onze macht ligt, zijn onze (voor)oordelen, interpretaties en overtuigingen. Kortom, onze opvattingen. Epictetus zegt dat we moeten leren onze macht uit te oefenen over onze gedachten en opvattingen. In plaats van de blik naar buiten te richten (op de lange lijst van dingen die niet in je macht liggen), gaat het erom je blik naar binnen te richten. En vervolgens je energie te besteden aan zaken die wel in je macht liggen. De volgende oefeningen gaan je daarbij helpen.

Oefening 1

Deze oefening is ontleend aan The Work van Byron Katie. Zij gaat ervan uit dat er slechts drie verschillende ‘zaken’ in het leven zijn:  de mijne, de jouwe en die van een hogere instantie. De hogere instantie kan van alles zijn: de God van je eigen interpretatie, het leven, de natuur, de organisatie, het beleid, de overheid, de samenleving e.d.

Als je een vervelend gevoel ervaart (boos, verdrietig, geïrriteerd e.d.), check dan eens in wiens zaak je zit? Je zult merken dat je dan altijd in andermans zaken zit, of in het verleden of in de toekomst, en dat je niet bij jezelf bent, in het hier en nu.

Wanneer ik in andermans zaken zit, of in het verleden of in de toekomst, reageer ik meestal met onbegrip of verontwaardiging. Wanneer ik bij mezelf ben, reageer ik vanuit stilte. In die stilte is er ruimte voor evenwicht, compassie en helderheid. Alleen dan kan ik creatief, effectief en efficiënt handelen. En dient zich aan wat ik te doen heb.

Oefening 2

De volgende regels zijn bekend als ‘Gebed om kalmte’. De oefening is om deze tekst regelmatig tot je te nemen.

Schenk mij de kalmte om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen,

De moed om te veranderen wat ik kan veranderen

En de wijsheid om het verschil te zien.

 

Lees verder in de volgende afleveringen:

  • Van vastzitten naar losmaken
  • Emoties als signaal
  • Er is altijd een keuze
  • Hoe houd je jezelf helder?
  • Van lijden naar leiden.

Al gepubliceerd:

Iets anders dan ‘fijne feestdagen’- 13 december 2017

Een ‘imperfecte’ realiteit – 30 december 2017

Van bestrijden naar waarnemen – 28 januari 2018

Van bestrijden naar waarnemen

/1 Reactie/in , , , , , /door

Dit is de tweede aflevering van een serie over “Gemoedsrust in ‘gewonigheid’”. Een introductie op dit thema vind je in mijn blog van 13 december 2017 ‘Iets anders dan fijne feestdagen’. In de aflevering van 30 december 2017 heb ik een oefening aangereikt voor als je je verzet tegen de realiteit. In deze aflevering ga ik in op een alternatief voor dit verzet: een houding van bewuste waarneming. Een totaal andere houding die een wereld van verschil maakt.

Herken je het volgende? Dat je (soms of vaak) in gedachten strijdt met wat er gebeurt (“dit had niet mogen gebeuren”), strijd voert met je omgeving (“hij/zij zou anders moeten zijn of doen”) of de strijd aangaat met jezelf (“ik zou anders moeten zijn dan ik nu ben”).

Oplossen is niet de oplossing

Een populaire reactie in dergelijke situaties is een verandering of verbetering willen realiseren. Simpel gezegd: ik ervaar een probleem en daar wil ik vanaf. Deze houding komt voort uit een ‘fixing mind’. Een van mijn klanten heeft hiervoor de toepasselijke term ‘Willem Bever-mind’ bedacht. Het zijn gedachten die er op gericht zijn om iets op te lossen of weg te werken.  Een prachtig instrument van de menselijke geest dat in praktische en materiële situaties geweldig werk verricht. In veel werkzaamheden wordt een beroep op deze kwaliteit gedaan. Denk bijvoorbeeld aan IT’ers, architecten, ingenieurs of chirurgen.

Omdat de fixing mind zo’n waardevol en krachtig instrument is, denken veel mensen dat dit het enige instrument is om problemen op te lossen. En dat is niet waar! De fixing mind is zelfs een groot obstakel in situaties zoals beschreven in de eerste alinea. Een mooie uitspraak die dat illustreert, is: “Waar teveel wil is, is de weg zoek.” Maar wat helpt dan wel? Een andere houding!

Ingrediënten voor andere houding

Wat die andere houding is, is moeilijk onder woorden te brengen. Het gaat om met aandacht aanwezig zijn zonder iets te willen oplossen. Een houding die voortkomt uit een ‘presencing mind’. Maar hoe doe je dat? Daarvoor is geen kant-en-klaar recept. De ingrediënten zijn wel bekend. Hoe je daarmee voor jezelf een werkzaam recept maakt, is voor ieder mens anders. Jouw recept ontdek je door regelmatige oefening. De eerste stap is signaleren dat je schiet in de fixing mind, daar vervolgens niet in doorgaan en dan een of meer van de volgende ingrediënten toepassen:

  • Bewust adem halen (in door je neus, uit door je mond)
  • In stilte zijn
  • Mediteren
  • Bewegen (niet prestatiegericht)
  • In de natuur zijn
  • Afwisselend bewuste aandacht voor een van je zintuigen (kijken, horen, voelen, proeven, ruiken)

Emoties ontstaan in je hoofd

Deze ingrediënten vormen de voorwaarde om je aandacht naar binnen te brengen. Dan leer je je binnenwereld, die bestaat uit een continue stroom van gedachten en emoties, (beter) kennen en kun je deze gaan onderzoeken. En ga je ontdekken dat nare emoties uitsluitend het gevolg zijn van ‘denkdingen’. Bijvoorbeeld:

Ik voel me teleurgesteld omdat de realiteit anders is dan ik had verwacht. Dat kan zijn in de vorm van een gebeurtenis, gedrag van iemand anders of van jezelf. Het ‘denkding’ dat het vervelende gevoel of de emotie veroorzaakt, komt neer op: ‘Wat ik verwacht moet werkelijkheid worden’.

Emoties ontstaan dus niet doordat je een gevoelsmens bent, maar doordat je in je hoofd zit. De hiervoor genoemde ingrediënten zijn behulpzaam om je hoofd af en toe minder dominant te laten zijn. En er is meer. Lees daarom verder in de volgende afleveringen:

  • Wat ligt in je macht?
  • Van vastzitten naar losmaken
  • Emoties als signaal
  • Er is altijd een keuze
  • Hoe houd je jezelf helder?
  • Van lijden naar leiden.

Al gepubliceerd:

Iets anders dan ‘fijne feestdagen’- 13 december 2017

Een ‘imperfecte’ realiteit – 30 december 2017

 

 

 

 

 

 

 

Een ‘imperfecte’ realiteit

/8 Reacties/in , , , /door

Dit is de eerste aflevering van een serie over “Gemoedsrust in ‘gewonigheid’”. Een introductie op dit thema vind je in mijn blog van 13 december 2017 ‘Iets anders dan fijne feestdagen’. In deze aflevering ga ik in op – wat ik noem – een ‘imperfecte’ realiteit, een werkelijkheid die anders is dan je hoopt, verwacht of graag wilt. Kortom, het ‘gewone’ leven.

Vandaag de dag hoor je mensen vaak zeggen: “Het is wat het is”. Natuurlijk is dit waar en misschien kun je het makkelijk zeggen. Of je de betekenis ervan volledig accepteert en niet alleen mentaal (met je hoofd), dat laten emoties je weten. Als er sprake is van een lichte emotie of een meer heftige, dan krijg je een waardevol signaal dat je niet volledig akkoord bent met “dat wat is”. Je merkt het aan emoties als teleurstelling, irritatie, frustratie, ergernis, boosheid, verdriet.

Voorbeelden

Je neemt de trein op weg naar een voor jou belangrijke afspraak. En ja hoor, er is een wisselstoring waardoor je je afspraak niet haalt. Of het weer is een spelbreker uitgerekend op de dag waarop je een tuinfeestje geeft. Of hoe reageer je op files, op onveilig gedrag van andere weggebruikers?

Misschien zijn dit situaties waarin je altijd en volledig je gemoedsrust bewaart. Geweldig! Kijk dan eens naar andere levensgebieden. Bijvoorbeeld je familie of vriendenkring, je werksituatie of jezelf. In welke situaties merk je dat je een lichte emotie ervaart of een meer heftige? Als je dit herkent in een concrete situatie, werk de emotie vooral niet weg. Verwelkom deze! Dit is de situatie die je gaat helpen bij het ontwikkelen van gemoedsrust.

‘Moeten’ en ‘mogen’ zijn de boosdoeners

Van Epictetus, stoïcijns filosoof (50-120 n. Chr.), is de volgende uitspraak: “We raken niet verstoord door de dingen die gebeuren, maar door de manier waarop we ernaar kijken en erover denken”. Emoties zijn het gevolg van gedachten. Emoties veroorzakend denken is altijd hetzelfde, namelijk: “Iets of iemand zou ….. moeten of ….. niet mogen”. Dit denken vindt dat de werkelijkheid anders moet zijn dan die is. Onder werkelijkheid valt alles: jij, je lichaam, de mensen om je heen, de dingen om je heen, de wereld. Een vervelend gevoel hierover is niet het gevolg van de werkelijkheid, maar van ‘moeten en mogen’-gedachten.

Verwachtingen

Mag je dan geen enkele verwachting meer hebben, bijvoorbeeld over de treinenloop van de NS, over het weer tijdens je tuinfeestje, over je werk of het leven? Ooit las ik eens “expectations are suffering” (verwachtingen leiden tot lijden). Daar ben ik het niet mee eens. Het zijn niet de verwachtingen die lijden veroorzaken, maar het hechten eraan. Het hebben van verwachtingen en het maken van plannen zijn juist tekenen van levenslust. Alleen de mate waarin je je eraan hecht of vasthoudt, bepaalt of je je gemoedsrust verliest of behoudt.

Oefening

Het woord stoïcijns is gevallen. Stoïcijns? Is dat niet akelig onverstoorbaar, volstrekt emotieloos? Helaas is dit een populaire en onjuiste interpretatie. Wat is het wel? Een stoïcijn is iemand die zijn emoties signaleert en de normatieve gedachten die daaronder liggen, onderzoekt. Door dat te doen zet je een stap naar meer bewustzijn en helderheid, waardoor ook je gedrag effectiever wordt.

De volgende oefening is een eerste stap. Registreer in welke situatie(s) jij je verzet tegen de werkelijkheid. Wie of wat moet dan volgens jou anders zijn? Noteer je verzet in de vorm van gedachten met daarin de woorden ‘moeten’ of ‘mogen’. Bijvoorbeeld: ik mag niet ongelukkig zijn, hij/zij zou mij moeten waarderen, mijn lichaam mag mij niet in de steek laten of het leven zou rechtvaardig moeten zijn. Registreer welke emoties je ervaart met jouw ‘moeten’- en ‘mogen’-gedachten.

 

Lees verder in de volgende afleveringen:

  • Van bestrijden naar waarnemen
  • Wat ligt in je macht?
  • Van vastzitten naar losmaken
  • Emoties als signaal
  • Er is altijd een keuze
  • Hoe houd je jezelf helder?
  • Van lijden naar leiden.

Al gepubliceerd:

Iets anders dan ‘fijne feestdagen’– 13 december 2017

 

 

 

 

 

 

 

Iets anders dan ‘fijne feestdagen’

/1 Reactie/in , , , , /door

Het is december, de maand die ‘feestmaand’ wordt genoemd. Nog even en dan wensen we elkaar weer ‘Fijne Feestdagen’ en een ‘Gelukkig Nieuwjaar’. Dat gun ik je van harte en toch ga ik dit jaar iets anders wensen, namelijk ‘Gemoedsrust in Gewonigheid’. Over deze wens ga ik de komende tijd 8 blogs schrijven. Nu een introductie op de komende serie.

Gemoedsrust

Wat is geluk precies? Een lastige vraag … en deze houdt mensen al eeuwenlang bezig. Tegenwoordig lijkt het nastreven van geluk soms op een project met doelstellingen, stappen en deadlines. Een project waarin je van alles wil of moet van jezelf om jouw geluk te realiseren. Geluk in je werk, je relatie, kinderen, je uiterlijk, je lichaam, je woning, vrije tijd, de feestdagen en ga zo maar door. Voor de een gaat het meer om dit, voor een ander meer om dat. Wat al deze ‘geluksfactoren’ gemeen hebben, is dat ze zich buiten jezelf bevinden. Hierdoor vormen ze allemaal een wankele basis om een gevoel van geluk aan te ontlenen. Zo is het er en zo wordt het je afgenomen. Bijvoorbeeld omdat je je baan kwijt raakt, je relatie op de klippen loopt, jij of een van je dierbaren ziek wordt, je rimpels of een hangbuikje krijgt, je vakantie zwaar tegenvalt, je belegde spaargeld steeds minder waard wordt, de feestdagen een bron blijken te zijn van stress of van andere vervelende gevoelens ….. en bedenk er uit eigen ervaring nog maar wat bij.

Als je teruggaat in de tijd, kun je waardevolle dingen ontdekken waar je soms meer aan hebt dan aan de moderne (sociale) media. Zo neem ik graag een kijkje bij de filosofen Seneca en Epictetus. Zij beschouwen gemoedsrust als de enig ware vorm van geluk. Seneca is van mening dat gemoedsrust ontstaat door de afwezigheid van fysieke pijn en door de afwezigheid van geestelijke pijn in de vorm van stressvolle gedachten. In zijn visie is afwezigheid van iets een bron van geluk en juist niet de aanwezigheid van iets of iemand. Epictetus gaat een stapje verder. Als stoïcijn vindt hij de afwezigheid van stressvolle gedachten voldoende. Volgens hem is er dan ook gemoedsrust bij fysieke pijn. Klinkt dit onzinnig of utopisch? Ik nodig je uit om de komende serie blogs te volgen. Daarin krijg je naast informatie praktische tips en oefeningen voor het realiseren van gemoedsrust.

Gewonigheid

Het woord ‘gewonigheid’ ontleen ik aan de Vlaamse psychiater Dirk de Wachter die dé ziekte van deze tijd noemt het idee dat ons leven vooral leuk moet zijn. Vanuit mijn ervaring als coach kan ik daaraan toevoegen dat deze ziekte ook het werk van veel mensen heeft geïnfecteerd. Werk moet namelijk ook erg leuk zijn, je moet je dromen najagen totdat je je passie hebt kunnen realiseren. En  o jee, als dat (nog) niet lukt …  dan zijn stress, frustratie en teleurstelling je droevig lot. De werkelijkheid op veel werkplekken is echter – wat ik noem – ‘imperfect’. En of jij nu blijft dromen of je passie probeert te realiseren, het blijft meestal behoorlijk ‘imperfect’.  Waar je in heel veel (werk)situaties echt veel meer aan hebt, is je met veerkracht leren verhouden tot een ‘imperfecte’ realiteit. Met De Wachter ben ik van mening dat velen van ons moeite hebben om te accepteren dat het leven (en het werk) af en toe een klein beetje gewoon zijn en ook een klein beetje verdrietig. Hoe zou het zijn als we daarin meer gemoedsrust zouden kunnen ervaren? Vandaar mijn Nieuwjaarswens 2018:  ‘Gemoedsrust in gewonigheid’.

In de komende blogs schrijf ik over:

  • Een ‘imperfecte’ realiteit
  • Van bestrijden naar waarnemen
  • Wat ligt in je macht?
  • Van vastzitten naar losmaken
  • Emoties als signaal
  • Er is altijd een keuze
  • Hoe houd je jezelf helder?
  • Van lijden naar leiden.